Józef Piłsudski – Naczelnik Państwa w latach 1918-1922

Józef Piłsudski urodził się 5 grudnia 1867 roku w Zułowie pod Wilnem w zamożnej rodzinie ziemiańskiej, w której podtrzymywano polskie tradycje i wychowywano dzieci w duchu patriotyzmu.Ojciec przyszłego Marszałka uczestniczył w powstaniu styczniowym w 1863 roku. Matka (Maria z Billewiczów) zajmowała się dziećmi, które pobierały naukę początkowo w domu. Dziesięcioletni Józef wraz ze starszym o rok bratem-Bronisławem podjęli naukę w wileńskim gimnazjum.

Dalszym etapem edukacji Józefa była medycyna na uniwersytecie w Charkowie. Bardziej jednak pociągała go działalność konspiracyjna w niepodległościowych organizacjach studenckich, Dlatego po roku nauki został wydalony z uczelni; nie przyjęto go także na uniwersytet w Dorpacie (Estonia) za sympatyzowanie z ruchami socjalistyczno-rewolucyjnymi.

Mimo że stracił możliwość studiowania, nie zrezygnował z działalności antycarskiej, co zakończyło się jego aresztowaniem 22 marca 1887 roku. Oskarżono go o spisek zmierzający do obalenia cara Aleksandra II. Zesłany na  Syberię spędził tam pięć . Do Wilna wrócił w 1892 r.

Po utworzeniu w Warszawie w roku 1893 Polskiej Partii Socjalistyczna (PPS), Piłsudski został członkiem  tzw. sekcji litewskiej tej partii, czyli działającego na Litwie Centralnego Komitetu Robotniczego i objął stanowisko redaktora naczelnego w  wydawanym przez PPS piśmie  ,,Robotnik”.

W 1900 r., gdy wraz z żoną (Marią Juszkiewiczową) zamieszkał w Łodzi, ponownie go aresztowano za wydawanie nielegalnego pisma i osadzono w więzieniu w Cytadeli Warszawskiej. Symulował chorobę psychiczną, dlatego trafił do szpitala w Petersburgu, skąd uciekł w maju 1901 r., korzystając z pomocy lekarza- Władysława Mazurkiewicza.20 czerwca, po spotkaniu z żoną, przekroczył granicę galicyjską w Rebizantach na Roztoczu. W Galicji nadal zajmował się działalnością polityczną.

W 1904 w czasie wojny rosyjsko-japońskiej dotarł do Japonii (na zaproszenie tamtejszego rządu), gdzie próbował negocjować utworzenie przy japońskiej armii legionu złożonego z Polaków walczących w szeregach armii rosyjskiej. Nie otrzymał zgody na utworzenie takiej jednostki. Podpisał jednak tajną umowę o pomocy finansowej Japończyków dla PPS i zakup broni w zamian za usługi wywiadowcze. Przebywający wówczas w Japonii  przywódca Narodowej Demokracji – Roman Dmowski usilnie zabiegał o to, by misja Piłsudskiego nie powiodła się.

Przed  wybuchem rewolucji 1905 r. Piłsudski, planując walki z zaborcą, utworzył Organizację Spiskowo-Bojową i Organizację Bojową PPS. Miały one także zabezpieczać demonstracje robotnicze.

W roku 1906 doszło do rozłamu w PPS. Związana z Piłsudskim grupa założyła planującą powstanie przeciwko caratowi PPS – Frakcję Rewolucyjną. Dwa lata później z inicjatywy Piłsudskiego utworzony został tajny Związek Walki Czynnej, który miał być  ,,zalążkiem późniejszej armii polskiej”.

W roku 1910 w zaborze austriackim założone zostały dwie legalnie działające organizacje: ,,Związek Strzelecki” we Lwowie oraz Towarzystwo ,,Strzelec” w Krakowie. W 1912 r. Piłsudski został Komendantem Głównym Związków Strzeleckich.

Gdy wybuchła I wojna światowa,I Kompania Kadrowa w sile144 żołnierzy wkroczyła do Królestwa Polskiego, licząc na entuzjazm mieszkańców i wywołanie powstania przeciw Rosjanom. Jednak postawa społeczeństwa raziła biernością. Piłsudski po powrocie do Galicji
i podporządkowaniu się Austrii utworzył oficjalnie Legiony Polskie i sam dowodził ich
I Brygadą. Wgłębokiej konspiracji  z inicjatywy Piłsudskiego tworzona była Polska Organizacja Wojskowa (POW), której celem było przejęcie władzy na ziemiach polskich w momencie klęski zaborców. Polscy legioniści walczyli po stronie wojsk austriackich przeciwko Rosji.

Kiedy w roku 1917 Legiony odmówiły złożenia przysięgi na wierność Austrii i Niemcom, żołnierzy internowano, a Piłsudski  został aresztowany i osadzony w więzieniu w Magdeburgu.

Po klęsce państw centralnych w listopadzie 1918r. Piłsudski zostałzwolniony
z niemieckiego więzienia. Udał się do Warszawy, gdzie 11 listopada objął naczelne dowództwo nad polskimi wojskami. 14 listopada 1918 roku rozwiązała się Rada Regencyjna, przekazując mu swe uprawnieniai tymczasowe zwierzchnictwo nad krajem, a 22 listopada powierzono muoficjalnie funkcję Tymczasowego Naczelnika Państwa. Miał ją sprawować do momentu zebrania się Sejmu, co nastąpiło 10 lutego1919 r. Dziesięć dni później Sejm powierzył Piłsudskiemu uprawnienia Naczelnika Państwa.

Tymczasem  nowo powstałemu państwu polskiemu zagrażali bolszewicy, nie było spokoju na wschodnich rubieżach, gdyż od 1 XI trwały walki z Ukraińcami dążącymi do utworzenia własnego państwa. Niespokojnie było na Śląsku i w Wielkopolsce. Toczona w latach 1919 – 1921 wojna z bolszewikami  zakończyła się  pokojem w Rydze, na mocy którego Polska odzyskała Wschodnią Galicję. W dniach 12-15 sierpnia 1920 r. doszło do słynnej bitwy warszawskiej, zwanej ,,cudemnad Wisłą”. W wyniku tejofensywy bolszewicy zakończyli swójpochódna zachód Europy.

W marcu 1920 r. armia ofiarowała Piłsudskiemu buławę Pierwszego Marszałka Polski.

W roku 1923 Józef Piłsudskiwycofał się z czynnej polityki po tym, jak  zamordowanyzostał prezydent RP Gabriel Narutowicz. Zamieszkał w Sulejówku  pod Warszawą z drugą żoną- Aleksandrą Szczerbińską i dwiema córkami (Wandą i Jadwigą). Zajął się pisaniem książek
o tematyce wojskowej i historycznej: ,,Wspomnienia o Gabrjelu Narutowiczu” (1923),                         ,,O wartości żołnierza Legjonów” (1923), ,,Rok 1920” (1924), ,,U źródeł niemocy Rzpltej” (1924)        i ,,Moje pierwsze boje” (1925).

Sytuacja w kraju  nie napawała optymizmem. Nisko wynagradzani i pracujący w ciężkich warunkach robotnicy organizowali strajki. Częsta zmiana gabinetów rządzących nie gwarantowała stabilizacji politycznej. Wielu upatrywało szanse uzdrowienia  (sanacji)
w powrocie do władzy Józefa Piłsudskiego, który miał być antidotum na bolączki
II Rzeczypospolitej. Kiedy rząd z premierem Witosem nie chciał dobrowolnie poddać się do dymisji, Piłsudski z wiernymi sobie oddziałami wojska dokonał w Warszawie przewrotu majowego (12-15 maja 1926 r.) Po  trzech dniach walkustąpił nie tylko rząd Witosa, ale i  gabinet prezydenta Stanisława Wojciechowskiego. Piłsudski  odmówił przyjęcia  proponowanego mu urzędu prezydenta. Został ministrem  spraw wojskowych, przewodniczącym  Rady Wojennej i generalnym  inspektorem Sił Zbrojnych. Dwukrotnie  sprawował urząd premiera: w latach 1926 – 1928 i 1930.

Od1926r. aż do1939r. trwał w Polsce okres rządów sanacji, a Piłsudski sprawował władzę autorytarną. Początkowo sytuacja gospodarcza zaczęła się poprawiać, m.in. dzięki inwestycjom prowadzonym przez ministra E. Kwiatkowskiego. Narastały jednak konflikty nacjonalistyczne, niepokoiła polityka Niemiec, szczególnie po dojściu do władzy A. Hitlera.

W polityce zagranicznej  Piłsudski  starał się  utrzymywać  dobre stosunki  z ZSRR i Niemcami. Zawarto z tymi państwami pakty o nieagresji.O ich bezwartościowości przekonali się Polacy w 1939 r.

12 maja 1935 o godz. 20:45 zmarł Marszałek Józef Piłsudski. Od lat cierpiał na nowotwór. Jego śmierć była zaskoczeniem dla narodu, który tłumnie oddawał hołd zmarłemu. Po uroczystościach w Warszawie trumna z jego ciałem spoczęła w krypcie św. Leonarda na Wawelu. Serce Marszałka złożono w srebrnej urnie  w grobie matki na wileńskiej Rossie.

,,Wielu historyków uznaje Piłsudskiego za najwybitniejszego przywódcę Polski nie tylko w XX w., ale naprzestrzeni całych dziejów narodu.” Dla J. Piłsudskiego najważniejsza zawsze była Polska; wielkim szacunkiem darzył również wojsko, wszak sam tworzył polskie oddziały, gdy ojczyzna była jeszcze pod zaborami…

Opracowanie na podstawie :

Multimedialna Historia Polski: Od Mieszka I do Jana Pawła II, M. Borucki, Warszawa 2007: t.19-23

https://pl.wikipedia.org/wiki/J%C3%B3zef_Pi%C5%82sudski

http://jpilsudski.org/artykuly-historyczne-pilsudski/zyciorys-jozefa-pilsudskiego

Wyróżnione cytaty autorstwa Józefa Piłsudskiego.